Denizli Hayat'tan dikkat çekici dosya
Denizli Büyükşehir Belediyesinin kültür yayınlarından Denizli Hayat, bu sayısında dikkat çekici bir çalışmaya imza attı. Denizli'nin binlerce yıllık deprem tarihini gözler önüne seren dergi 1700'lü yıllardan itibaren yaşanan afetleri belgeleriyle anlattı.
Denizli'nin tarihi, kültürel ve doğal zenginlikleri ile kent
yaşamına dair her ayrıntıyı 2006 yılından itibaren kaleme alan Denizli
Büyükşehir Belediyesinin kültür yayınlarından Denizli Hayat, son sayısında yine
dopdolu içerikleriyle dikkat çekti. Bu sayısının içeriğinde Denizli'nin
binlerce yıllık deprem tarihini gözler önüne seren yayın, 1700'lü yıllardan
itibaren yaşanan büyük afetleri belgeleriyle anlattı. Denizli ve çevresinin
sadece antik çağlarda değil, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde de irili ufaklı
onlarca doğal afetle sarsıldığı ve bunlar da kentin sosyal, ekonomik ve
kültürel hayatının olumsuz yönde etkilendiği bildirildi. Dosya haberin
altlığını ise, Başbakanlık Devlet Arşivlerindeki yüz binlerce belge arasından
Denizli ile ilgili 72 bin belgeyi gün yüzüne çıkartan Denizli Büyükşehir
Belediyesinin Denizli Kent Arşivi'nde topladığı çalışmalar oluşturdu.
1717 DEPREMİNDE DENİZLİ YERLE BİR OLDU
Denizli Kent Arşivi'nde bulunan belgelerde bahsedilen tüm
afetler kent tarihi açısından oldukça önem taşıyor. Denizli'de 19 Kasım 1717
tarihinde yaşanan en büyük depremde kentteki tüm binaların yerle bir olduğu,
tarihi Kaleiçi Çarşısı'nın tamamen yıkıldığı ve 6 bin insanın yaşamını
yitirdiği anlatılıyor. Bugün bile Denizli'de bulunan Hierapolis, Laodikeia,
Colossae ve Tripolis antik kentlerinde doğal afetlerin en çarpıcı şekli ile
gözler önüne serildiğine dikkat çekilen araştırmada 1717, 1899, 1900, 1924 ve
1926 yıllarında meydana gelen afetlere dikkat çekiliyor.RESMİ BELGELERLE... Çalışmada, Denizli'de bugüne kadar tespit edilen en büyük
depremin 19 Kasım 1717 yılında meydana geldiği ifade ediliyor. Kentteki
afetlerin ardından yapılan resmi yazışmalara yansıyan detaylar depremler
hakkında önemli bilgiler içerirken, bugün Denizli Kent Arşivi'nde bulunan
belgelerden bazıları şöyle: Denizli'nin ileri gelenleri tarafından 4 Aralık 1717'de
Padişah III. Ahmed'e gönderilen dilekçede, 19 Kasım 1717'de meydana gelen
şiddetli depremin ardından kentte 6 bin kişinin öldüğü ve tüm binaların
yıkıldığı belirtilerek vergi indirimi yapılması istenmiştir.9 Ekim 1899 tarihinde Aydın (İzmir) Valiliği'nden İçişleri
Bakanlığı'na gönderilen telgrafta Denizli'de yeni depremlerin yaşandığı ve
depremzedeler için de ev yapımlarının devam ettiği belirtilerek bu konuda
kaynak oluşturulması için ithalat vergisine %3 zam yapılması istenmiştir.Denizli Sancağı'nda meydana gelen depremden zarar gören
evlerin, ambarlardaki aşar fazlası hububatın satışından elde edilecek gelirle
tamir ettirilmesi için Padişah II.
Abdülhamid, Sadaret'e (Başbakanlık) 22 Mart 1898'de bir emir göndermiştir.Denizli'deki depremzedeler için evler inşa edildiği ve 80
bin depremzedenin bu evlere yerleştirildiği hususunda 19 Ocak 1900'de Aydın
(İzmir) Valiliği'nden Sadaret'e (Başbakanlık) bir telgraf çekilmiştir.Denizli'de meydana gelen depremin ardından kente gelen
Mehmed Asım Bey, 7 Kasım 1899'da Padişah Başsekreterliği'ne sunduğu raporda
çadırların dağıtıldığını, 376 baraka inşa edilip 130 baraka inşaatının da devam
ettiğini, 380 evin tamir edilip 430 evin tamiratının da devam ettiğini ifade
etmiştir. 6 Eylül 1900 tarihinde Aydın (İzmir) Vilayeti Eğitim
Müdürlüğü'nden Eğitim Bakanlığı'na gönderilen yazıda depremden zarar gören
Denizli Lisesi ve Denizli Kız Ortaokulu'nun tamiratlarının tamamlandığı ve
geniş katılımlı bir törenle açılışlarının yapıldığı belirtilmiştir.İçişleri Bakanlığı tarafından 4 Ekim 1899 tarihinde
Sadaret'e (Başbakanlık) gönderilen yazıda, Aydın ve Denizli sancaklarındaki
depremzedeler için Trabzon Vilayeti'nde yardım toplanmaya başlandığına dair
bilgi verilmiştir.17 Aralık 1911'de Aydın (İzmir) Valiliği'nden İçişleri
Bakanlığı'na gönderilen yazıda, 12 Aralık 1911 tarihinde Denizli ve Honaz'da
depremlerin meydana geldiği, Honaz'da 6 evin zarar gördüğü ancak can kaybının
yaşanmadığı belirtilmiştir. Aydın ve Denizli'de meydana gelen depremlerde zarar
görenlere yaptıkları yardımlardan dolayı madalyayla ödüllendirilenler hakkında
5 Ağustos 1901'de İçişleri Bakanlığı'ndan Başbakanlık'a bir yazı
gönderilmiştir.
5 Mart 1926'da İçişleri Bakanlığı'ndan Başbakanlık'a
gönderilen bilgi notunda, Denizli Vilayeti'nde meydana gelen depremden sonra
genel asayişin sorunsuz olduğu, can kaybının az, mal ve hayvan kaybının çok
olduğu belirtilmiştir.